سولفات مس یک ترکیب معدنی با فرمول شیمیایی CuSO4 است که غالباً به صورت ترکیب آبدار وجود دارد که فرمول شیمیایی آن CuSO4.nH2O است و n می‌تواند عددی بین 1 تا 7 باشد. برای ترکیب آبداری که n برابر با 5 باشد (یا مس سولفات پنتاهیدرات)، ویتریول آبی، بلو استون، ویتریول مس و ویتریول رومانیایی گفته می شود. رنگ مس سولفات پنج آبه، آبی روشن است. انحلال مس سولفات در آب، گرماده است و زمانی که در آب حل شود، یک کمپلکس تشکیل می دهد که دارای هندسه مولکولی 8 وجهی است.
تولید مس سولفات
سولفات مس به طور صنعتی از طریق اصلاح فلز مس با سولفوریک اسید غلیظ یا اصلاح اکسیدهای مس با سولفوریک اسید رقیق تولید میشود.
برای استفاده‌ی آزمایشگاهی، مس سولفات معمولا به صورت آماده خریداری میشود. مس سولفاتی که به صورت تجاری به فروش می‌رسد، معمولا 98% خلوص دارد. مس سولفات خشک (یا بدون آب) محتویِ حدود 39.81 درصد وزنی مس، 60.19 درصد وزنی سولفات دارد و به رنگ آبی نسبتا تیره است. مس سولفات با جذب آب و در آمدن به فرم آبدار، محتوی حدود 25.47 درصد مس، و 38.47 درصد سولفات (12.82 درصد گوگرد) و حدود 36.06 درصد وزنی، از آب تشکیل شده است.
4 نوع اندازه کریستال براساس نوع استفاده وجود دارد:
- کریستال های بزرگ (بین 10 تا 40 میلی متر)
- کریستال های کوچک (بین 2 تا 10 میلی متر)
- کریستال های برفی (کمتر از 2 میلی متر)
- پودر یا غبار (کمتر از 0.15 میلی متر)
خواص سولفات مس
سولفات مس قابلیت انحلال در آب را دارد و با حل شدن در آب، گرما آزاد می کند و محیط محلول را گرم می کند. سولفات مس در اتانول و استون قابلیت انحلال ندارد.
ایمنی سولفات مس
سولفات مس ماده ای خورنده است، در صورتی که قرار است با این ماده کار کنید، موارد ایمنی لازم از قبیل دستکش و ماسک را رعایت فرمایید. به علاوه سولفات مس ماده ای است که برای طبیعت و محیط زیست مناسب نیست؛ بنابراین بهتر است بعد از اتمام کارتان، باقی مانده مواد را به طور ایمن معدوم فرمایید.
کاربردهای سولفات مس
- استفاده به عنوان ترکیب ضد قارچ و علف کش
از سولفات مس پنج آبه معمولاً به عنوان قارچ کش استفاده میشود. اگرچه، برخی قارچ ها قابلیت سازگاری و تطبیق با غلظت های بالای یون های مس در محلول را دارند. مخلوط بوردئوکس (Bordeaux mixture)، یک سوسپانسیون از مس (II) سولفات و کلسیم هیدروکسید است که برای کنترل قارچ انگورها و مِلون ها استفاده میشود. به طور عملی، مخلوط بوردئوکس را معمولا از طریق مخلوط کردن محلول آبی مس سولفات و آهک مرده تهیه می کنند.
ترکیب چشانت (Cheshunt compound) یک مخلوط تهیه شده از مس سولفات و آمونیوم کربنات است که در باغبانی استفاده می شود.
همچنین از محلول مس سولفات برای از بین بردن علف‌های هرز هم استفاده میشود. همچنین در استخرها به عنوان جلبک کش هم کاربرد دارد.
از مس سولفات، در محلول فهلینگ و محلول بندیکت استفاده می شود تا کاهش شکرها را ارزیابی کنند که همین باعث می شود محلول مس (II) سولفات آبی رنگ به مس (I) سولفات نامحلول در آب تبدیل شود. از مس (II) سولفات برای تهیه محلول بیورت (Biuret reagent) استفاده می شود تا پروتئین ها را تست کنند.
از مس سولفات در سنتزهای آلی استفاده می شود. از نمک بی آب مس سولفات به عنوان عامل رطوبت گیر در فرایند تشکیل گروه های استال استفاده می شود.
- کاربرد در اچ کردن برخی فلزات
از مس سولفات، برای اچ کردن فلز روی و مس استفاده می شود.
در گذشته از مس سولفات به عنوان داروی استفراغ آور استفاده می شد. اما در حال حاضر این ماده به عنوان یک ماده بسیار سمی تلقی می شود که برای کاربردهای خوراکی به هیچ عنوان توصیه نمی شود.
اثرات مضر سولفات مس
مس سولفات به هیچ عنوان نباید از طریق مسیر دهانی، بویایی، چشم ها وارد بدن شود؛ زیرا باعث التهاب، جراحت یا حتی عفونت می شود.
