آب ژاول یک ماده شیمیایی پرکاربرد است که بیشتر به دلیل خاصیت گندزایی و سفیدکنندگی که دارد شناخته می شود. این ماده ممکن است با اسامی وایتکس یا سدیم هیپوکلریت نیز شناخته شود.
آب ژاول چیست؟
آب ژاول یک ترکیب شیمیایی بسیار فعال و اکسید با فرمول شیمیایی NaOCl است. این ماده با نام علمی سدیم هیپوکلریت شناخته می شود.
سدیم هیپوکلریت یک ترکیب کلردار است که بویی تند و زننده دارد. بوی این ماده بدلیل آزادسازی گاز کلر است. به همین دلیل نیز برای استفاده از این ماده در محیط های بسته، باید موارد ایمنی در نظر گرفته شود.
آب ژاول بدلیل خاصیت اکسید کنندگی زیادی که دارد، در بسیاری از کاربردهای مربوط به سفیدکردن انواع پارچه ها یا شست و شو استفاده می شود. این ماده بدلیل کاربردهای خانگی و صنعتی زیادی که دارد، ماده ای بسیار شناخته شده است.
تفاوت آب ژاول و وایتکس چیست؟
این دو ماده در واقع یک چیز هستند و فرمول شیمیایی هردوی آنها NaOCl (سدیم هیپوکلریت) است. وایتکس نام تجاری یکی از تولیدکنندگان قدیمی این ماده است که امروزه بسیاری افراد در ایران، سدیم هیپوکلریت را با نام وایتکس می شناسند.
تفاوت آب ژاول و بلیچ
بلیچ(Bleach) در واقع همان نام انگلیسی آب ژاول است. حتی عمل بلیچینگ که در دندان پزشکی به کار برده می شود (به معنی سفید کردن دندان ها)، بدلیل استفاده از آب ژاول در این فرآیند است.
البته از واژه Bleach در انگلیسی بیشتر به معنی سفیدکننده در معنای عام آن استفاده می شود و به همین دلیل نیز ممکن است در بعضی مواقع به آب اکسیژنه نیز واژه bleach اطلاق شود.
روش تولید صنعتی آب ژاول
معروف ترین روش تولید صنعتی آب ژاول، اضافه کردن گاز کلر به داخل سدیم هیدروکسید(سود سوزآور) است.
فرآیند انجام این واکنش به صورت زیر است:
Cl۲ + NaOH ----> NaClO + NaCl + H۲O
در این فرآیند محلولی از سدیم هیدروکسید تهیه شده و گاز کلر به آرامی به آن اضافه می شود. از آنجایی که گاز کلر تمایل زیادی به ترکیب شدن با NaOH دارد، این گاز جذب محلول شده و سدیم هیپوکلریت تشکیل می شود.
از آنجایی که سدیم هیپوکلریت در اثر نور یا گرما تجزیه می شود، دمای این واکنش نباید از حد خاصی بالاتر برود.(زیرا ممکن است جهت واکنش معکوس شود و ماده شروع به تجزیه شدن بکند) به همین دلیل نیز کنترل شرایط واکنش و نرخ اضافه شدن گاز کلر به ساختار اهمیت زیادی دارد.
کاربردهای خانگی و صنعتی آب ژاول
همانطور که پیشتر نیز گفته شد، سدیم هیپوکلریت ماده ای بسیار پرکاربرد است. عمده خواص آن نیز بدلیل خاصیت اکسیدکنندگی زیادی است که دارد. این ماده همچنین قیمت ارزانتری نسبت به مواد مشابه (مانند آب اکسیژنه) دارد و به همین منظور نیز استفاده از آن در خانه ها و صنایع رواج بیشتری دارد. کاربردهای اصلی این ماده مربوط به شویندگی و سفیدکنندگی هستند.
آب ژاول و شستن پارچه ها
آب ژاول یک سفیدکننده قدرتمند است که در خانه ها با عنوان وایتکس شناخته می شود و برای شستن انواع پارچه ها استفاده می شود. شستن پارچه با استفاده از آب ژاول، می تواند باعث تغییر رنگ و سفید کردن آن بشود. همچنین لکه ها نیز به خوبی با آب ژاول از بین می روند.
در بیمارستان ها و هتل ها نیز برای شستن ملحفه ها از آب ژاول استفاده می شود تا هم بهداشت رعایت شده و هم پارچه ها به خوبی تمیز شوند.
آب ژاول و ضدعفونی
سدیم هیپوکلریت بدلیل اکسیدکنندگی قوی که دارد، میتواند ساختار پروتئین ها را تغییر داده و به همین دلیل نیز نابود کننده انواع میکروارگانیسم ها است. این ماده یک ضدعفونی کننده خیلی قوی است که میتواند برای سطوح، پارچه و غیره استفاده شود.
همچنین در برخی از استخرها نیز از آب زاول یرای ضدعفونی کردن آب و به عنوان گندزا استفاده می شود.
البته از سدیم هیپوکلریت نمیتوان برای ضدعفونی دست استفاده کرد. زیرا می تواند باعث آسیب به پوست دست و خوردگی شود. بهتر است از آن تنها برای ضدعفونی سطوح و پارچه ها استفاده شود. البته باید به غلظت آن نیز توجه شود و اینکه برای پارچه ها، ممکن است باعث تغییر رنگ آنها نیز بشود.
علظت مناسب آب ژاول برای ضدعفونی چقدر است؟
معمولا وایتکس های خانگی دارای غلظت های حدود 2-3 درصد هستند. برای کاربردهای شستشوی عادی، استفاده از آب ژاول با غلظت 0.1 توصیه می شود. البته برای ضدعفونی کردن وسایلی که در حالت عادی تمیز شده اند، استفاده از غلظت 0.05 درصد آب ژاول توصیه می شود.
خطرات آب ژاول
آب ژاول از آنجایی که یک اکسید کننده قوی و یک ترکیب کلردار است، خطرات زیادی برای ارگانیزم های زنده دارد. این ماده میتواند گاز کلر آزاد کرده و باعث آسیب های فراوان به سیستم تنفسی شود.
همچنین آب ژاول ماده ای خورنده به حساب آمده و میتواند باعث خوردگی پوست شود. این ماده میتواند آسیب های محیط زیستی زیادی نیز در غلظت های بالا ایجاد کند و به همین دلیل نیز پروتوکل های خاصی برای آن وجود دارد.
نکات ایمنی کار با آب ژاول
بدلیل خورندگی که این ماده دارد، لازم است تا اقدامات ایمنی خاصی صورت بگیرد. اما ساده ترین افداماتی که در هنگام استفاده از این ماده می توان به آنها اشاره کرد، استفاده از دستکش، کار در فضای باز و استفاده از ماسک است. (البته ماسک های معمولی تاثیری ندارند و برای جلوگیری از آسیب گاز کلر، لازم است تا ماسک های شیمیای خاصی استفاده شود)
- استفاده از دستکش
- کار در فضای باز
- استفاده از ماسک شیمیایی
خرید آب ژاول
آب ژاول با غلظت های پایین و خانگی را میتوانید از طریق سوپرمارکت ها با نام وایتکس خریداری فرمایید.
برای خرید آب ژاول های صنعتی یا آزمایشگاهی با غلظت های بیشتر، میتوانید به صورت آنلاین از طریق سایت تمادکالا اقدام فرمایید. محصول مورد نظر را میتوانید از طریق همین صفحه انتخاب کرده و اقدام به خرید فرمایید.
